یکی از مشکلات اصلی و دغدغه بزرگ شرکت‌های دانش‌بنیان در طول سال‌های گذشته مشکل بازار و فروش بوده است. دستگاه‌های دولتی و شبه دولتی مثل پالایشگاه‌ها، پتروشیمی‌ها و مجتمع‌های نیروگاهی و ... می‌توانند یکی از مشتریان خوب محصولات دانش‌بنیان و فناورانه باشند، اما این مشتریان برای خرید کالا و محصولات، قوانین و مقررات محدودکننده‌ای دارند و باید از طریق اجرای مناقصه نسبت به خرید محصولات اقدام کنند.

فرآیند مناقصه برای مدیران دولتی، طولانی و پیچیده و از همه مهمتر اینکه پرمسئولیت است. به خصوص اگر محصول مورد نظر نمونه داخلی نداشته باشد و برای اولین بار در کشور بومی‌سازی شود، فرآیند فروشش به سازمان‌ها و شرکت‌های دولتی سخت تر می‌شود.

از طرفی مواردی همچون مدعیان زیاد ساخت داخل و دشواری ارزیابی محصولات آنها و ریسک بالای توسعه فناوری، دامپینگ شرکت‌های خارجی و زمان‌بَر بودن فرآیند مناقصات باعث ‌می‌شود که بیشتر مدیران دولتی و خصولتی عطای بومی‌سازی را به لقای آن ببخشند و ترجیح بدهند محصول مورد نیاز خود را از شرکت‌های خارجی و دلالان آنها خریداری کنند. این موضوع در شرایط تحریم هزینه‌های سنگینی را به کشور تحمیل می‌کند.

به منظور حل مشکلاتی که در بالا به آن‌ها اشاره شد و حمایت از دانش‌بنیان‌ها در راستای رفع نیازهای داخلی، قانون ترک تشریفات مناقصه برای تولیدات بار اول در مجلس به تصویب رسید. بر اساس این قانون، محصولاتی که برای بار اول در کشور تولید می‌شوند، معاف از مناقصه هستند و به صورت مستقیم به شرکت‌ها و سازمان‌های دولتی عرضه می‌شوند.

در ادامه نظرات مصطفی ناظمی، کارشناس انرژی را در خصوص مزیت‌های حمایت از تولیدات بار اول در کشور و لزوم بازارسازی برای محصولات دانش‌بنیانی می‌خوانید.

ناظمی با اشاره به این موضوع که نوعی بی اطمینانی به محصولات بار اول وجود دارد و به همین دلیل دانش‌بنیان‌ها در پیدا کردن بازارهای فروش با مشکل مواجه می‌شوند، تصریح کرد: نوعی عدم اطمینان نسبت به تولید داخلی در ذهن برخی از افراد وجود دارد و همین امر باعث می‌شود که فروش تولیدات بار اول سخت شود.

وی ادامه داد: شرکت‌های کوچک و دانش‌بنیان توان لازم را برای اعتمادسازی در میان شرکت‌های بزرگ به ویژه در حوزه‌ نفت و گاز که از جمله صنایع بزرگ کشور هستند، ندارند.

این کارشناس انرژی خاطرنشان کرد: صنایع نفت و گاز بسیار حساس هستند. به طور مثال، اگر کاتالیستی که داخل یک رأکتور بارگذاری شده است، جواب ندهد، خسارت زیادی به آن واحد صنعتی وارد می‌شود. شرکت تولیدکننده باید بتواند تضمین‌های لازم به خریدار بدهد، یا یک شرکت بیمه‌ای اقدام به پشتیبانی از این قرارداد کند.

ناظمی گفت: شرکت‌های کوچک و دانش‌بنیان نمی توانند چنین تضمین‌هایی را ارائه دهند و بزرگ ترین مشکل شان همین موضوع است. به همین دلیل، شرکت‌های بزرگ صنعتی تمایلی به استفاده از تولیدات بار اول و دانش‌بنیانی ندارند.

وی ادامه داد: قانون ترک تشریفات مناقصه به نوعی تضمین‌های حاکمیتی برای شرکت‌های صنعتی و خریدار محصولات تولید بار اول پیش بینی کرد. به این ترتیب، نوعی بازارسازی برای دانش‌بنیان‌ها انجام شده است که اهمیت زیادی دارد.

این کارشناس انرژی توضیح داد: پشتوانه‌های بیمه‌ای و تأمین مالی برای آزمایش تولیدات بار اول که در قانون پیش بینی شده است نیز بسیار کمک کننده بود. با این حمایت‌ها، انگیزه‌ای برای دانش‌بنیان‌ها ایجاد کردیم که به تولید محصولات با ریسک بالا برای بار اول بپردازند.

ناظمی گفت: از آنجائیکه معمولاً محصولات تولید بار اول در مرحله‌ تحقیق و توسعه است، نیاز به پشتیبانی مالی قوی دارد تا مراحل آزمایش را طی کند و تجاری شوند. طرح تولید بار اول معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و قانون ترک تشریفات مناقصه حمایت‌های مناسبی را از دانش‌بنیان‌ها به عمل آورده است.

وی ادامه داد: شرکت‌های بزرگ صنعتی در جهان به پشتیبانی از واحدهای تحقیق و توسعه‌ خود می‌پردازند تا بتوانند مراحل آزمایش را طی کنند. شرکت‌های دانش‌بنیان در کشور ما از چنین حمایتی محروم بودند، طرح تولید بار اول می‌تواند این خلاء را پر کند.